اوس بن ثابت خزرجیاوس بن ثابت خزرجی از صحابی پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم و از شهیدان بدر می‌باشد. ۱ - پیشینهابوشداد اوس بن ثابت بن منذر، برادر حسان بن ثابت ، از شاعران دوران پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم و از خاندان بنی عمرو بن مالک ، از تیره بنی نجار قبیله خزرج از انصار است. مادرش سخطی دختر حارثة بن لوذان بن عبدود بود. ۲ - حضور اوس بن ثابت در بیعت عقبه دوماو از کسانی است که در بیعت عقبه دوم (۱۳ بعثت) حضور داشت.در پی هجرت مسلمانان به مدینه که انصار مهاجران را در خانه‌های خود جای می‌دادند، اوس میزبان عثمان بن عفان شد و پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم در عقد مؤاخات، آن دو را با هم برادر کرد. ۳ - دیدگاه تاریخ نگاران درباره حضور اوس در جنگ بدربیشتر تاریخ نگاران او را از حاضران در غزوه بدر دانسته و به شهادتش در این نبرد تصریح کرده‌اند.برادرش حسان بن ثابت شاعر مشهور عرب نیز در قصیده‌ای او را از شهیدان این نبرد دانسته است.برخی وی را از شهیدان نبرد احد می‌دانند.سخنی غیر مشهور وی را در زمره کسانی قرار داده که در همه جنگ‌ها دوشادوش رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم حضور داشته و درگذشت او را در دوران خلافت عثمان دانسته است. ۴ - شأن نزول آیه ۷ نساءبرخی مفسران در شان نزول آیه ۷ نساء : {للرجال نصیب مما ترک الوالدان و الاقربون وللنساء نصیب مما ترک الوالدان و الاقربون مما قل منه او کثر نصیبا مفروضا} آورده‌اند که اوس از همسرش‌ام کجه/ام حجه سه دختر بر جای گذاشت. پسر عموهای او سوید و عرفجه یا قتاده و عرفطهطبق رسم جاهلی که وارثان میت را در صورت خردسال بودن فرزندان، خواه دختر و خواه پسر، از ارث محروم می‌کردند، همه اموال برجای مانده از اوس را برای خود برداشتند. چون ام کجه به شکایت نزد رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم در مسجد فضیخ آمد و مساله را شرح داد، پیامبر پسرعموهای اوس را نزد خود فراخواند. اندکی بعد، آن آیه نازل شد و ارث زوجه مقرر گشت. پیامبر به پسرعموها فرمود که مال اوس را تقسیم نکنند تا آن که آیه: {یوصیکم الله فی اولادکم... } نازل شد و حکم سهم ارث هر یک از فرزندان و والدین میت را مشخص کرد.این گزارش از شهادت اوس در سال‌های نخستین هجرت حکایت دارد. ۵ - فهرست منابعالاستیعاب: ابن عبدالبر (م. ۴۶۳ق.) ، به کوشش علی معوض و عادل عبدالموجود، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۵ق؛ اسد الغابه: ابن اثیر (م. ۶۳۰ق.) ، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۹ق؛ الاصابه: ابن حجر العسقلانی (م. ۸۵۲ق.) ، به کوشش علی معوض و عادل عبدالموجود، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۵ق؛ انساب الاشراف: البلاذری (م. ۲۷۹ق.) ، به کوشش زکار و زرکلی، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۷ق؛ الانساب: عبدالکریم السمعانی (م. ۵۶۲ق.) ، به کوشش عبدالرحمن، حیدرآباد، دائرة المعارف العثمانیه، ۱۳۸۲ق؛ البدایة و النهایه: ابن کثیر (م. ۷۷۴ق.) ، بیروت، مکتبة المعارف؛ تاریخ ابن خلدون: ابن خلدون (م. ۸۰۸ق.) ، به کوشش شحاده، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۸ق؛ تاریخ خلیفه: خلیفة بن خیاط (م. ۲۴۰ق.) ، به کوشش زکار، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۴ق؛ تاریخ مدینة دمشق: ابن عساکر (م. ۵۷۱ق.) ، به کوشش علی شیری، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۵ق؛ تفسیر ثعلبی (الکشف و البیان): الثعلبی (م. ۴۲۷ق.) ، به کوشش ابن عاشور، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۲۲ق؛ تفسیر قرطبی (الجامع لاحکام القرآن): القرطبی (م. ۶۷۱ق.) ، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۵ق؛ جمهرة انساب العرب: ابن حزم (م. ۴۵۶ق.) ، به کوشش گروهی از علما، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق؛ زاد المسیر: ابن الجوزی (م. ۵۹۷ق.) ، به کوشش عبدالرزاق، بیروت، دار الکتاب العربی، ۱۴۲۲ق؛ سیر اعلام النبلاء: الذهبی (م. ۷۴۸ق.) ، به کوشش گروهی از محققان، بیروت، الرساله، ۱۴۱۳ق؛ السیرة النبویه: ابن کثیر (م. ۷۷۴ق.) ، به کوشش مصطفی عبدالواحد، بیروت، دار المعرفه، ۱۳۹۶ق؛ الطبقات الکبری: ابن سعد (م. ۲۳۰ق.) ، به کوشش محمد عبدالقادر، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق؛ عیون الاثر: ابن سید الناس (م. ۷۳۴ق.) ، بیروت، دار القلم، ۱۴۱۴ق؛ وفاء الوفاء: السمهودی (م. ۹۱۱ق.) ، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۲۰۰۶م. ۶ - پانویس۷ - منبعحوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، برگرفته از مقاله«اوس بن ثابت خزرجی». |